Bóg uniwersalny, czy bóg plemienny?

W Dekalogu przykazania 4 -10 stanowią zestaw zasad moralności uniwersalnej,  natomiast 1-3 mają charakter stricte religijny:

Dekalog wg Katechizmu Kościoła Katolickiego; Wydawnictwo Pallottinum - Poznań 1994:

1. Nie będziesz miał cudzych bogów przede Mną.

2. Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno.

3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.

http://adonai.pl/dekalog/

Albo katechizm kardynała Gasparriego:

190. Czego Bóg zakazuje w pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie będzie miał bogów cudzych przede mną?

W pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną, Bóg zakazuje czci Jemu należnej oddawać komu innemu.

Kluczowe dla wiernych jest przykazanie pierwsze, jednak jak widać na powyższych przykładach, w popularnych i najczęściej stosowanych w praktyce zestawieniach przedstawiane jest w wersji skróconej. Pełna treść pierwszego przykazania zawarta jest w Księdze Wyjścia:

Wj 20, 3-5

3 Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! 4 Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! 5 Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył (...)

W Katechizmie Kościoła Katolickiego w punkcie 2083 zawarta jest pełna treść pierwszego przykazania, zgodnie z powyższym cytatem z Pisma Świętgo. Przeciętny wierny jednak rzadko oddaje się lekturze KKK, natomiast w praktyce zapoznaje się z wersją skróconą. Swoiste praktyczne ocenzurowanie nie dziwi w sytuacji, kiedy islam i religie protestanckie, zgodnie z pełną treścią pierwszego przykazania zakazują kultu obrazów i rzeźb, natomiast w religii katolickiej i prawosławnej kult ten jest w rozkwicie.

Katechizm wyjaśnia tę sprzeczność:

2131 Opierając się na misterium Słowa Wcielonego, siódmy sobór powszechny w Nicei (787 r.) uzasadnił - w kontrowersji z obrazoburcami - kult obrazów przedstawiających Chrystusa, jak również Matkę Bożą, aniołów i świętych. Syn Boży, przyjmując ciało, zapoczątkował nową "ekonomię" obrazów.

2132 Chrześcijański kult obrazów nie jest sprzeczny z pierwszym przykazaniem, które odrzuca bałwochwalstwo. Istotnie "cześć oddawana obrazowi odwołuje się do pierwotnego wzoru"  i "kto czci obraz, ten czci osobę, którą obraz przedstawia". Cześć oddawana świętym obrazom jest "pełną szacunku czcią", nie zaś uwielbieniem należnym jedynie samemu Bogu.

Obrazom nie oddaje się czci religijnej ze względu na nie same jako na rzeczy, ale dlatego, że prowadzą nas ku Bogu, który stał się człowiekiem. A zatem cześć obrazów jako obrazów nie zatrzymuje się na nich, ale zmierza ku temu, kogo przedstawiają.

Mnie, jako katolika, całkowicie przekonuje to tłumaczenie. Nie ukrywam, że na przykład odwiedzając miejsca, w których znajdują się obrazy lub rzeźby obdarzone szczególnym kultem, chętnie odwiedzam te sanktuaria, aby oddać im cześć, pomodlić się i odczuć moc Ducha Świętego.

Postawiłbym natomiast tezę, że w pierwszym przykazaniu chodzi o przeciwstawienie Boga uniwersalnego bogom plemiennym, symbolizowanym przez bałwany.

Iz 44, 9-11

9 Wszyscy rzeźbiarze bożków są niczym; dzieła ich ulubione na nic się nie zdadzą; ich czciciele sami nie widzą ani nie zdają sobie sprawy, że się okrywają hańbą. 10 Kto rzeźbi bożka i odlewa posąg, żeby nie mieć pożytku? 11 Oto wszyscy czciciele tego bożka zawstydzą się; jego wykonawcy sami są ludźmi. Wszyscy oni niechaj się zbiorą i niech staną! Razem się przestraszą i wstydem okryją.

Ps 115, 4-8

4 Ich bożki to srebro i złoto, robota rąk ludzkich.

5 Mają usta, ale nie mówią; oczy mają, ale nie widzą.

6 Mają uszy, ale nie słyszą; nozdrza mają, ale nie czują zapachu.

7 Mają ręce, lecz nie dotykają; nogi mają, ale nie chodzą; gardłem swoim nie wydają głosu.

8 Do nich są podobni ci, którzy je robią, i każdy, który im ufa.

Bóg uniwersalny jest transcendentny – przekraczający granice poznania:

Bóg jest absolutną dla nas tajemnicą. Jego rzeczywistość przekracza wszelkie nasze możliwości poznawcze. Niemniej od samego początku, odkąd człowiek zaistniał, doświadcza on Jego obecności z pomocą intuicji jak i rozumu.

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/K/kat_dla_nie9.html

Bóg plemienny opiekuje się określonym terytorium, określonym ludem, ma ściśle opisaną postać – np. Zeus zamieszkały na Olimpie i ciskający piorunami. Koncepcja Boga Izraelczyków – poprzez odrzucenie wizerunków i rzeźb - zmierzała w stronę idei Boga uniwersalnego, jednak pozostawał on bogiem plemiennym, wspierającym własny lud. Aczkolwiek niektórzy autorzy potrafią to wyjaśnić i usprawiedliwić:

Na początku zauważmy, że istotnie Bóg kazał Izraelowi obłożyć niektóre narody klątwą:

Gdy Pan, Bóg twój, wprowadzi cię do ziemi, do której idziesz, aby ją posiąść, usunie liczne narody przed tobą: Chetytów, Girgaszytów, Amorytów, Kananejczyków, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów: siedem narodów liczniejszych i potężniejszych od ciebie. Pan, Bóg twój, odda je tobie, a ty je wytępisz, obłożysz je klątwą, nie zawrzesz z nimi przymierza i nie okażesz im litości. (Księga Powtórzonego Prawa 7,1-2)

a także naród Madianitów (Księga Liczb 25,17), Amalekitów (Księga powtórzonego Prawa 25,19) i Anakitów (Księga Jozuego 11,21).

Wypełnienie klątwy polegało na całkowitym zniszczeniu tego, czego klątwa dotyczyła, zazwyczaj ludzi, dóbr materialnych lub zwierząt znajdujących się na danym obszarze:

I na mocy klątwy przeznaczyli na zabicie ostrzem miecza wszystko, co było w mieście: mężczyzn i kobiety, młodzieńców i starców, woły, owce i osły (Księga Jozuego 6,21).

Całą zdobycz tych miast i bydło podzielili Izraelici pomiędzy siebie, lecz wszystkich ludzi zgładzili ostrzem miecza doszczętnie, nie zostawiając żadnej żywej duszy. To, co Pan rozkazał słudze swemu Mojżeszowi, a Mojżesz rozkazał Jozuemu, Jozue wykonał, niczego nie zaniedbując z tego wszystkiego, co rozkazał Pan Mojżeszowi (Księga Jozuego 11,14-15).

Echo tej oczywistej zasady brzmi w słowach właściciela winnicy z przypowieści Jezusa - Czy mi nie wolno uczynić ze swoim, co chcę? Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem dobry? (Ewangelia wg Mateusza 20,15).

Osoby kwestionujące to „prawo właściciela” tak naprawdę buntują się przeciwko suwerenności Boga, a także wykazują niezrozumienie nadrzędnej roli Boga nad mechanizmami determinującymi wielkość obszaru ziemi zajmowanego przez poszczególne narody!

Właśnie z powodu bałwochwalstwa Bóg rozkazał:

Zniszczycie doszczętnie wszystkie miejsca, gdzie narody, których wy pozbawicie dziedzictwa, służyły swoim bogom: na górach wysokich, na wzgórzach i pod każdym drzewem zielonym. Wywrócicie ołtarze, połamiecie ich stele, aszery ich ogniem spalicie, porąbiecie w kawałki posągi ich bogów. Zniweczycie ich imię na tym miejscu (Księga Powtórzonego Prawa 12,2-3).

10) Bóg wytracił narody z Ziemi Kanaan, aby udowodnić, że jest jedynym Bogiem i poza Nim nie ma żadnego innego (...)

http://www.biblia-wnioski.pl/do-pobrania-mainmenu-8.html?func=fileinfo&id=1

Bóg uniwersalny wszystkich, a nie plemienny. Bóg uniwersalny, a nie bałwan wyobrażony obrazem, rzeźbą. A czy teologie różnych religii, uzurpujące sobie prawo do ścisłego zdefiniowania Boga, jego osoby, struktury i funkcji, nie są współczesnymi wirtualnymi rzeźbami, obrazami, bałwanami? Jakże często słyszymy podczas kazania wypowiedzi księdza: Bóg przez to, wyraża to i to; Bóg zaplanował to w ten i ten sposób; Bóg przez to uczy nas tego i tego... Czy to nie jest tworzenie z Boga kukiełki, którą kapłan w swojej prostocie próbuje sterować?

Teologie tworzą różnice, ale co one znaczą wobec jedności, wielkości, tajemnicy, niepoznawalności, transcendentności Boga? Czy te różnice mogą być usprawiedliwieniem aby wyznawcy poszczególnych religii przyznawali sobie monopol, gardzili innymi, atakowali ich, prześladowali, poniżali i mordowali? To jest właśnie zaprzeczanie pierwszemu przykazaniu.

Wydaje mi się, że najbardziej zaangażowane duchowo osoby z różnych religii czują wzajemną mistyczną jedność i braterstwo. Wydaje się, że tak odczuwał to nasz papież Jan Paweł II, dokonując przyjaznych gestów wobec innych religii, np. całując Koran. Postawa ta spotkała się z gwałtowną krytyką katolickich konserwatystów:

Spośród dziesiątków przykładów, jakie można by przywołać już pojedynczy przykład wystarcza do wykazania, że Jan Paweł II jest apostatą. 14 maja 1999 roku, w obecności muzułmańskich dostojników, Jan Paweł II ucałował z szacunkiem Koran, świętą księgę islamu, która w co najmniej dziesięciu miejscach bluźni przeciw Trójcy Świętej. W efekcie końcowym w apostazji, nie ma żadnej istotnej różnicy między uczczeniem przez Jana Pawła II muzułmańskiej religii niewiernych a oddaniem czci grobowi Mahometa.

Zaryzykuję teraz narażeniem się na oskarżenie o "przesadę" podając jeszcze trzy dodatkowe przykłady apostazji Jana Pawła II.

(1) 11 sierpnia 1985 roku w okolicach jeziora Togo w Afryce, Jan Paweł II modlił się w "świętym gaju" plemienia animistów, miejscu kultu fałszywych bogów i dokonał tam pogańskiego rytuału kultu przodków skrapiając ziemię mieszaniną mąki i wody. Watykańska gazeta L'Osservatore Romano we włoskiej edycji z 11 sierpnia (s. 5) poinformowała: "W momencie przybycia Jana Pawła II na to miejsce, czarownik zaczął przyzywać duchy: «Wzywam cię potęgo wody, wzywam was przodkowie»". Francuski magazyn La Croix (13 sierpnia) przytoczył następujące słowa Jana Pawła II: "Spotkanie modlitewne w sanktuarium w pobliżu jeziora Togo było szczególnie uderzające. Po raz pierwszy modliłem się tam z animistami".

(2) 2 lutego 1986 roku, w Madrasie, w Indiach, na czole Jana Pawła II uczyniono znak tilak. Ta czerwona sproszkowana pasta jest znakiem Sziwy, legendarnego hinduistycznego bóstwa. Otrzymanie tilaka pieczętuje odbiorcę na czciciela Sziwy. 5 lutego, będąc jeszcze w Madrasie, Jan Paweł II pozwolił by jego czoło naznaczono "świętymi popiołami" (vibhuti).

(3) Jan Paweł II osobiście zorganizował panreligijne spotkanie, które odbyło się 27 października 1986 roku w Asyżu. Pośród najprzeróżniejszych niekatolickich, antykatolickich i pogańskich osobistości zaproszonych do wzięcia udziału był anglikański arcybiskup Runcie, prawosławny arcybiskup Methodios, buddysta Dalajlama, metodysta Emilio Castro, jak również wybrani hindusi, sikhowie, szintoiści, jainiści, animiści, muzułmanie, wyznawcy zoroastryzmu, żydowscy rabini, i w końcu, szaman z indiańskiego plemienia Crow z Montany – pan John Pretty-on-Top.

Bezsprzecznie, Jan Paweł II hołduje "błędnemu zapatrywaniu, że wszystkie religie są mniej lub więcej dobre i chwalebne"; czyli, opinii potępionej w Mortalium animos, której zwolennicy "od religii, przez Boga nam objawionej, odstępują zupełnie". Co oznacza, że są apostatami.

http://www.ultramontes.pl/omlor_jan_pawel_ii.htm

W mojej ocenie możliwe jest – jako odrzucenie bałwanów teologii - mistyczne braterstwo najbardziej zaangażowanych duchowo osób z różnych religii i warto kontynuować  drogę, którą wskazał Jan Paweł II. Jednak w praktyce trzeba rozróżnić, z kim się ma do czynienia. Każde nasze ustępstwo może być wykorzystane nie przez przyjaciół, a przez bałwochwalców, zwolenników boga plemiennego, oszustów, złodziei, morderców i terrorystów.