Koniec historii czy niezmienność natury ludzkiej

Pod koniec XX wieku Francis Fukuyama w książce „Koniec historii” uznał upadek totalitarnego systemu sowieckiego za koniec dotychczasowej historii. Miała nastąpić era liberalnej demokracji, brak konfliktów ideologicznych, rozwój gospodarczy. Wydarzenia ostatnich lat przeczyły tej tezie, ale przełomowe są przykłady z kilku  ostatnich miesięcy – agresja Rosji na Ukrainę i powstanie Kalifatu Islamskiego na terenach Syrii oraz Iraku.

Agresja Rosji to odrodzenie idei nacjonalizmu z przełomu XIX i XX wieku, która stała się przyczyną milionów ofiar I i II wojny światowej. Obywatelom Unii Europejskiej swobodnie przekraczającym granice, korzystającym z wolności handlu wojna w imię nacjonalizmu wydaje się upiornym absurdem. Po co walczyć, po co ponosić ofiary, jeśli skuteczniejsza jest rywalizacja i dominacja ekonomiczna? Czy dla Rosji, pomimo „buntu” Majdanu, długofalowo nie byłaby korzystniejsza współpraca ekonomiczna z Ukrainą? Przy przewadze Rosji nieuchronnie z czasem spowodowałaby dominację ekonomiczną i polityczną. Putin zirytowany obaleniem Janukowycza, które medialnie zdominowało zimową olimpiadę w Soczi uruchomił plan przejęcia Nowo-Rosji. Efekt nie jest imponujący – Rosja odzyskała Krym i część  Donbasu, za to nastąpiła faktyczna reaktywacja NATO, uświadomienie konieczności obrony wschodniej flanki przed podstępnym wrogiem, ale przede wszystkim przebudzenie nacjonalizmu ukraińskiego, skierowanego przeciwko Rosji. Obecna Ukraina jest militarnie słaba, ale pomimo strat terytorialnych to jedno z największych państw w Europie, z kilkudziesięciu milionami ludności. Rosja odniosła pyrrusowe zwycięstwo. Putin zdawal sobie z tego sprawę, do ostatniej chwili odwlekał bezpośrednią interwencję. Kombinował z „białym konwojem” pomocy humanitarnej. Ukraińcy nie zrozumieli, że to szansa na kompromis. Po zaangażowaniu w poparcie separatystów w Donbasie prezydent Rosji nie mógł pozwolić sobie na ich rozgromienie przez ukraińską operację antyterrorystyczną, to oznaczałoby jego polityczny koniec we własnym kraju. Co innego, gdyby Ukraińcy od razu ich spacyfikowali. Rosja wtedy zapewne surowo zganiłaby władze ukraińskie, zaś one obiecałyby amnestię, federalizację itd. Rosyjska kontrofensywa w Donbasie stała się decydującym argumentem dla prezydenta Poroszenki do zgody na rozejm. Pomimo, iż strategiczny i długofalowy efekt tej wojny będzie zdecydowanie niekorzystny dla Rosji, społeczeństwo rosyjskie jest w euforii. Słupki poparcia dla prezydenta Putina biją rekordy. Mechanizm ten dowodzi naiwności teorii Fukuyamy. Pomimo postępu technologicznego natura ludzka się nie zmienia. Jesteśmy tak samo podatni na hasło nacjonalizmu, jak nasi przodkowie sprzed 100 lat. Wystarczy, że władze uruchomią to hasło dla własnych korzyści. A pokusę taką mają szczególnie rządy silnych, autorytarnych państw ze sprzecznościami i problemami wewnętrznymi, np. Rosja, Chiny, Iran.

Powstanie Państwa Islamskiego to przykład, że religia nie przeszła do historii. Dziesiątki tysięcy Europejczyków wstąpiło w szeregi dżihadu, by ochoczo mordować niewiernych i robić sobie sweet focie z ich odciętymi głowami. Jest to kolejny dowód niezmienności natury ludzkiej. Jesteśmy tak samo podatni na fanatyzm religijny, jak w Średniowieczu. Fanatycy zawsze się znajdą, a jeśli na jakimś terytorium przejmą władzę, większość posłusznie dostosowuje się. Kryzys w Syrii i Iraku jest bezpośrednim efektem naiwnej wiary USA i państw zachodnich w mrzonki Fukuyamy. Próbowano obalić dyktatorów, aby wprowadzić jedynie słuszną demokrację. Ludy azjatyckie i afrykańskie mają demokrację w głębokiej pogardzie. Brak silnego, autorytarnego przywódcy to w efekcie rozpad państwa i walki grup plemiennych lub religijnych. Już od dawna twierdziłem, że nie znaczy to, że nie możemy obalać niewygodnych dyktatorów. Można obalić, ale następnie zastosować sprawdzoną przez Rzymian zasadę „dziel i rządź”. Zamiast tworzenia iluzorycznych państw demokratycznych – uzbroić i poprzeć odpowiednią mniejszość, która zabezpieczy nasze interesy. Skutecznie zabezpieczy bez bezsensownego tracenia tysięcy własnych żołnierzy poległych w Afganistanie i Iraku  podczas pełnienia funkcji de facto policjantów. W Afganistanie należało poprzeć nienawidzący Talibów i doświadczony w walce z nimi Sojusz Północny, zaś w Iraku szyitów i Kurdów. W przypadku Iraku nastąpiło wreszcie przebudzenie. Kraje zachodnie prześcigają się w wysyłaniu broni dla Kurdów, USA udzieliło im wsparcia lotniczego. W efekcie Kurdowie i szyci zaczęli powoli, ale konsekwentnie wypierać islamistów –np. odzyskanie kontroli nad tamą w Mosulu na rzece Tygrys, przełamanie oblężenia miasta Amerli i uratowanie tamtejszej ludności przed rzezią.

Mam nadzieję, że nastąpi przebudzenie elit zachodnich. Wiara w nieuchronną demokrację, miłość  i dobrobyt okazuje się takim samym kretynizmem jak nacjonalizm lub fanatyzm religijny. Już nie mówiąc o gender. Widziałem w tv filmik – przywódczyni grupy genderystycznej niechcący zabiła się sama, bo włożyła sobie paralizator zamiast wibratora. Paralizator przeznaczony był na mężczyzn.