Powrót do demokracji sarmackiej?

Jesteśmy dumni z naszej demokracji – zasad prawa wyborczego: powszechności, równości, bezpośredniości. Z drugiej strony w każdym społeczeństwie naturalny jest rozkład inteligencji polityczno-ekonomicznej: mniejszość osób o wysokiej inteligencji i większość o niskiej. Dzięki zasadzie: każdy pełnoletni obywatel ma jeden głos głosy osób inteligentnych stają się nieistotne wobec przytłaczającej przewagi osób mniej inteligentnych. Mechanizm ten wykorzystują elity rządzące. Masami mniej inteligentnych steruje się poprzez system propagandowo-medialny. Partie polityczne realizują w zasadzie ten sam program: utrzymać się przy władzy, przy korycie, administrować – nie wprowadzać rzeczywistych reform, bo byłoby to społecznie kosztowne i niepopularne, masom zapewniać program socjalny, nieuchronny pomimo wysokich podatków deficyt budżetowy pokrywać nowymi pożyczkami. Partie polityczne wykorzystują instynkt rywalizacji politycznej wyborców masowych – zamiast kierować się swoim interesem politycznym i przyszłością kraju, obstawiają oni partie jak drużyny sportowe. Najważniejsze, aby moja drużyna wygrała – głos nie może się zmarnować. Kandydatów zamiast mądrych i kompetentnych wystawia się więc o dobrej prezencji, miłych, sympatycznych, złotoustych. Ważne, aby potrafili pięknie obiecywać. Nieprzypadkowo większość czołowych polityków w Polsce to humaniści.  Ludzie  w zasadzie zdają już sobie sprawę, że to tylko obietnice wyborcze. Partie systemowe różnią się więc tylko etykietkami, ale medialnie ukazują to jako dramatyczny konflikt, aby pobudzić wspomniany instynkt rywalizacji politycznej mas. Jedyny efekt wyborów to zmiana jednej partii systemowej na drugą, w praktyce realizowany jest ten sam program. Nie byłoby w tym nic złego, ale widzimy, że Polska i inne państwa demokracji zachodniej nieuchronnie osłabiają się ekonomicznie, politycznie i militarnie. Nasila się groźba zewnętrznej agresji i kolonizacji. Nasuwa się porównanie z kryzysem demokracji w Polsce w XVIII wieku, kiedy stała się ona atrapą, a realna władza przeszła w ręce magnaterii. Dzisiejsze elity rządzące to odpowiednik XVIII wiecznej magnaterii, doprowadzającej kraj do upadku. Polska była jednak w Europie liderem demokracji i uważam, że powinniśmy sięgnąć do tych doświadczeń. Przedstawię poniżej optymistyczne cytaty:

Polska szlachta zbierała się na sejmach walnych. Sejm zwoływany był przez króla. Przed rozpoczęciem obrad szlachta odbywała tzw. sejmiki przedsejmowe, w trakcie których byli wybierani jej przedstawiciele na sejm walny. Każdy szlachcic, wybierający się na sejm otrzymywał od swoich wyborców tzw. instrukcję, która mówiła mu jak powinien głosować i jakie stanowisko ma zająć w danej sprawie czy kwestii. Sejm walny składał się z tzw. trzech stanów sejmujących: z króla, senatu oraz z izby poselskiej. W skład senatu wchodzili państwowi dostojnicy (arcybiskupi, biskupi, wojewodowie, kasztelanowie). Izbę poselską tworzyli przedstawiciele szlachty wybrali na przedsejmowych sejmikach.

Demokracja szlachecka miała jak każda swoje wady i zalety. Do wad tego ustroju należy zaliczyć:

prawa polityczne przyznane tylko jednej warstwie – szlachcie

brak sformalizowania reguł obrad sejmowych

nie wprowadzenie zasady głosowania większościowego

Mimo to przez szereg lat działania tego ustroju, nie był on źle oceniany. Dopiero XVIII wiek przyniósł jakościowe zmiany. Zyskała wówczas duży wpływ na decyzje zapadające na sejmach walnych, a tym samym na politykę państwa, magnateria, czyli najbogatsza część stanu szlacheckiego. Zaczęło wówczas dochodzić do zrywania sejmów, co prowadziło do stopniowego rozkładu systemu politycznego. Konstytucja 3 Maja, uchwalona przez Sejm, oraz zmiany które zapowiadała, przyszły już za późno, by ustrzec Polskę o tragedii rozbiorów.

http://www.wosna5.pl/demokracja_szlachecka_i_rzeczpospolitej

Brak silnego króla nie oznaczał, że ustrój był wówczas chory. Przeforsowano w XVI w. ten układ, który zaprowadził Kazimierz Wielki: dominacja szlachty nad magnaterią. Polska stała się czołową potęgą europejską, apogeum osiągając u schyłku panowania Zygmunta II Augusta. Różnica między pogrążonymi w wojnach religijnych i nietolerancji ówczesnymi krajami europejskimi — a Polską, zbudowaną na tolerancji, która pozwalała na żyzny wzrost wszelkich innowacyjnych idei i koncepcji, była radykalna. Tym bardziej, że sukcesom polityczno-kulturowym towarzyszyły sukcesy gospodarcze. Po raz pierwszy wówczas Polacy zaczęli postrzegać swój kraj jako wzór dla całej Europy. (...)

Całkiem zrozumiale, że mając tak kwitnącą gospodarkę i jeszcze bardziej kwitnącą kulturę, coraz częściej postrzegano Polskę ponad innymi krajami Europy, jako wzór dla innych. Można oczywiście narzekać, że wciąż było wielu wykluczonych, wciąż istniało poddaństwo i wyzysk. W dobrach królewskich byli wolni chłopi. Tyle że był to zaledwie pewien etap rozwoju społeczno-kulturowego kraju, którego najważniejszą cechą był stały kurs rozwojowy. Poza tym, żaden inny ówczesny kraj nie dawał udziału we władzy tak dużej części społeczeństwa, jak polska demokracja szlachecka (ok. 10%). Dla porównania: Po Wiośnie Ludów Francji udało się „upowszechnić" prawo do głosu do poziomu 1%, podobnie w Niemczech. Znacznie dalej poszła Anglia, która w 1867 wprowadziła w życie Representation of the People Act, dzięki któremu liczba wyborców przekroczyła 3% społeczeństwa. Poziom demokracji szlacheckiej XVI w krajach europejskich osiągnięto dopiero w XX w. (...)

Obcokrajowcy dostrzegali w Polsce wybijający się ponad inne kraje poziom rozwoju, ale i wyższy poziom samej szlachty. W 1573 francuski poseł Katarzyny Medycejskiej do Polski, Jean de Montluc, w swych wrażeniach z podróży stwierdził, że polska szlachta "wybija się spośród wszystkich innych narodów", "szlachta polska przewyższa każdą inną jednością i bystrością", dodatkowo jest jej "więcej aniżeli we Francji, Anglii i Hiszpanii razem wziętych", podkreślił też, że "z uwagi na rozsadek i zręczność" szlachty panuje w Polsce zasada tolerancji religijnej, dzięki której "wzajemnie na się nie nastaje".

http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,9628

Warto wspomnieć, że istotnym elementem tak obecnie chwalonej Konstytucji 3 Maja było ograniczenie cenzusu wyborczego – pozbawienie prawa wyborczego szlachty gołoty. Zdawano sobie sprawę, że uboga szlachta jest manipulowana przez magnaterię. Współcześnie mamy ten sam problem – masy wyborcze manipulowane przez elitę rządzącą – system partii politycznych. Dlatego stałym postulatem prawicy poza systemowej jest wprowadzenie cenzusu wyborczego: wykształcenia lub podatkowego. Cenzusowe ograniczenie liczby wyborców spowodowałoby zwiększenie ich średniego poziomu inteligencji polityczno-ekonomicznej, zmniejszenie ich podatności na manipulacje, zwiększenie szansy na wybór kompetentnych i odpowiedzialnych polityków, demokracja zaczęłaby rzeczywiście funkcjonować w długofalowym  interesie całego społeczeństwa. Wydaje się jednak, że wprowadzenie cenzusu wyborczego w egalitarnym, socjalistycznym społeczeństwie brzmi jak herezja i ma zerowe szanse.

Dlatego opierając się na doświadczeniach I RP proponuję naruszenie innej zasady prawa wyborczego – bezpośredniości. Byłoby to zdecydowanie mniej kontrowersyjne społecznie. W I RP posłów na Sejm wybierano w sejmikach. Sejmiki stanowiły organ pośredni. Proponuję, aby współcześnie połączyć funkcjonalnie wybory samorządowe z sejmowymi. Obywatele uczestniczyliby w powszechnych wyborach do rad narodowych. Natomiast prawo wyborcze w wyborach do sejmu – 2 lata po wyborach do rad narodowych – mieliby radni. Wprawdzie ubolewamy nad ciągle niskim poziomem naszych radnych, jednak ulega on stopniowej poprawie. Osoby te spotykają się z realnymi problemami i sposobami ich rozwiązywania, niekiedy posiadają koncepcje, program, inicjatywę. Radni byliby odpowiednikiem staropolskich sejmików. Ten mechanizm demokracji pośredniej spowodowałby, że kluczową rolę w wyborach do Sejmu pełniłyby osoby bardziej kompetentne i mniej podatne na manipulację. Jednocześnie nie naruszono by zasady powszechności prawa wyborczego