Spotkanie z psychiatrą

Odwiedził mnie znajomy z Rosji Witalij, z zawodu psychiatra. Głównym punktem pobytu było naturalnie odwiedzanie galerii handlowych. Oprócz zakupów znalazł się tam czas na spożycie kawy, rozmowę i przyglądanie się życiu galerii. Witalij pochwalił urodę Polek, ale zaszokowała go liczba spostrzeżonych anorektyczek. Wprawdzie dobrze dobrane ubrania maskowały ich chudość, jednak dało się dostrzec szkieletowate kończyny i anemiczny sposób poruszania się.

- Są kliniki, które się tym zajmują, nic więcej nie da się zrobić – powiedziałem. Witia zamyślił się.

- A u nas rozwiązaliśmy ten problem – stwierdził z dumą.

- W jaki sposób?

- W Rosji także sytuacja była poważna. Na oddziaływanie współczesnego medialnego kanonu urody promującego szczupłość nałożyły się nasze tradycyjne wzorce kulturowe: narodowy kult tancerek na lodzie i tancerek baletowych. Dodatkowym problemem był niewystarczający postęp w równouprawnieniu kobiet. Kariera zawodowa nie była wystarczającą alternatywą dla tradycyjnej recepty na życie - skoncentrowania się kobiet na znalezieniu partnera, który zapewni bezpieczeństwo materialne. Prymat poszukiwania partnera powodował konieczność perfekcyjnego wyglądu, a więc szczupłości. Ten splot przyczyn zwiększał częstość przypadków anoreksji o genezie psychologicznej. Doszło właściwie do epidemii, a państwowy system ochrony zdrowia ignorował problem. W całej Rosji była tylko jedna klinika z kilkoma łóżkami lecząca tę chorobę. Sytuacja wydawała się beznadziejna.

- Nie mogę sobie wyobrazić, jak udało się wam z tego wyjść.

- Genezą rozwiązania problemu był problem niskiej dzietności. Władze zaczęły przygotowywać kompleksowy program zwiększenia dzietności. Analiza ekspertów wykazała, że jedną z przyczyn był znaczny procent anorektyczek, które są właściwe bezużyteczne dla celów demograficznych. Choroba powoduje u nich wstrzymanie menstruacji. Nie trzeba było długo czekać na decyzje władz. Zorganizowano ośrodki terapeutyczne i wprowadzono przymus leczenia.

- Przymus leczenia? To można tylko prawnie nakazać. Nie da się tego w praktyce wyegzekwować.

- U nas dało się. Powołano grupy inspekcji medycznej, które skierowano do szkół, uczelni, zakładów pracy. Kontrole przeprowadzano też na ulicy i w środkach komunikacji publicznej. Na przykład obstawiano wszystkie wyjścia z metra. Wszystkie zidentyfikowane anorektyczki były zatrzymywane i z miejsca kierowane do ośrodków terapeutycznych.

- Przerażające. Wyobrażam sobie te bidule ukrywające się przez kilka dni w podziemnej sieci metra...

- W końcu musiały wyjść. I trafiły do zakratowanego autobusu jadącego w stronę tajgi.

- Dlaczego do tajgi? Nie można było leczyć w mieście?

- Nasi eksperci uznali, że główną przyczyną anoreksji jest dysfunkcjonalne oddziaływanie współczesnej cywilizacji i najwłaściwszą terapią jest powrót do natury.

- A jak wyglądał ten ośrodek?

- Normalnie, jak w Rosji. Bezkresna przestrzeń. Brzozowe lasy. Naokoło ośrodka ogrodzenie z drutu kolczastego pod napięciem, wieże strażnicze. Wewnątrz obszerne hale terapeutyczne.

- Ale przynajmniej w środku hal pewnie jak w naszych klinikach – pokoje z łóżkami, gabinety zabiegowe, gabinety lekarskie?

- Doznałbyś szoku, jakbyś to zobaczył. Pacjentki też doznawały szoku. Wnętrze hali wypełnione jest szeregami ażurowych metalowych klatek. Każda klatka wyposażona w łóżko, punkt higieniczny z umywalką, prysznicem i muszlą wc. Oraz wymienny sprzęt do ćwiczeń fizycznych – rower, bieżnia, stepper, drążki do podciągania i inne urządzenia – nawet obracające się koło, wewnątrz którego można biegać.

Przed wejściem do swojej klatki musiały się rozebrać do naga. Widziały się wszystkie nawzajem. Dlatego do wnętrza hali miał wstęp tylko personel żeński.

- To poniżające i krępujące. Po co je tak upokarzać?

- Celem nie jest upokarzanie. Kluczowymi objawami anoreksji jest izolowanie sie chorej od otoczenia i zaburzona percepcja własnego wyglądu. Spogląda w lustro i ciągle uważa, że jest zbyt gruba. Umieszczenie pacjentek w jednej  sali, tak aby mogły nawzajem oglądać swoje nagie, nie zamaskowane ciała ma na celu stworzenie kolektywu terapeutycznego. Pacjentki otrzymują informację o swoim wyglądzie nie zafałszowaną - z lustra, ale okrutnie prawdziwą – od koleżanek.

- Ale dlaczego klatki?

- W pierwszej fazie terapii najważniejsze jest przywrócenie odżywiania. Część pacjentek współpracuje od początku. Część trzeba karmić siłowo. Klatki zapewniają niezbędną kontrolę.

- Siłowo, jakim sposobem?

- Nasi technicy zdołali zaadaptować do tego celu zestawy do produkcji foie gras. Wcześniej przy pomocy tych urządzeń karmiono gęsi i kaczki, aby osiągnąć stłuszczenie wątroby. Po zakazaniu tej metody w Europie Zachodniej jako przejawu szczególnego okrucieństwa można było urządzenia tanio nabyć. Oczywiście nie doprowadzamy do jakiegokolwiek stłuszczenia pacjentek, tylko zapewniamy minimum odżywiania. Przy tej metodzie istnieje zagrożenie bulimią. Jeśli personel spostrzeże, że pacjentka po posiłku wymiotuje, ma krępowane z tyłu ręce, aby nie mogła wsadzać palca do gardła.

- A drugi etap terapii?

- U pacjentek, które zaczęły się prawidłowo odżywiać, należy wyeliminować przyczyny psychiczne. Dokonuje się tego poprzez ich kontakt z naturą. Dziewczyny dostają do ubrania kombinezony maskujące i wyprowadzane są do zajęć plenerowych – musztra, ćwiczenia fizyczne, nauka walki wręcz, walki nożem, strzelania z karabinu.

- I to już ostatni etap?

- Nie. Ostatni jest etap trzeci. Wywożone są w kilkuosobowych grupach w głąb tajgi i muszą same dać sobie radę – upolować zwierzynę i zjeść. Przychodzi moment oświecenia – zjednoczenia z ich biologiczną naturą, z przyrodą, z ich ukrytym instynktem łowcy. Po tym doświadczeniu są już trwale wyleczone.

- A skąd tak dokładnie znasz tę terapię, czy jesteś z nią związany zawodowo?

- Nie. To przypadek. Kiedyś leciałem helikopterem do małej miejscowości na Syberii. Awaria. Pilot zdołał wylądować, ale radio odmówiło posłuszeństwa. Przedzieraliśmy się przez bezkresny las. Głód, coraz chłodniej, już nie mieliśmy sił. Obawialiśmy się najgorszego... To te dziewczyny nas znalazły, uratowały, nakarmiły. Wypiliśmy razem przy ognisku i opowiedziały mi o terapii. Od tej pory zacząłem się tą sprawą interesować.

- W takim razie, Witia, trzeba za to wypić.

Nie trzeba mu było dwa razy powtarzać.